Jenot
(Nyctereutes pracionoides)
Jaka wygląda jenot?
Jenot
jest zwierzęciem nieco mniejszym od lisa. Tułów ma długi, krępy,
nogi długie, głowę małą z krótkim, spiczastym pyskiem. Zaokrąglone
uszy ledwo wystają z długich włosów głowy. Zęby charakterystyczne
dla drapieżnika-wszystkożercy. W porównaniu z uzębieniem lisa kły są
słabiej rozwinięte, powierzchnia cierna zębów trzonowych szersza.
Formuła zębowa: 3 1 4 2 górne + 3 1 4 3 dolne = 42. Krótki ogon nie
przekracza 1/ 3 długości ciała. Futro zimowe tworzą bardzo długie ościste
włosy (120 mm) i gęsty włos puchowy. Długi włos pokrywa równomiernie
całe ciało włącznie z głową i ogonem. Tylko kończyny, pysk, i
zewnętrzna strona uszu pokryte są krótkim, gęstym włosem. Włosy na
kończynach, uszach, wokół oczu i na policzkach są ciemnobrązowe lub
prawie czarne, na bokach szyi, bakach, czole i pysku biało-żółte. Włosy
porastające policzki i boki głowy tworzą charakterystyczne bokobrody.
Włosy ościste na grzbiecie, łopatkach i ogonie są ciemnobrunatne lub
czarne, tworząc jakby krzyż. Brunatno-szare umaszczenie boków
przechodzi w żółtoszare na brzuchu. Futro letnie pozbawione włosów
puchowych jest jaśniejsze od zimowego, o odcieniu rudobrązowym. Stopy
są nieowłosione.
Odcisk
tropu jenota ma wymiary ok. 6-7x 4-5 cm i różni się wyraźnie od
tropu lisa. Jest on bardziej okrągły, palce szeroko rozstawione, a
odciski pazurów wyraźnie odciśnięte. Rysunek wolno poruszającego się
jenota jest zygzakowaty, idącego truchtem podobny do psiego, galop do
lisiego. Na rysunku odcisk prawej przedniej łapy jenota i schemat jego
tropu.
Odchody
jenota są kiełbaskowate, długości 4-6 cm, średnicy 2-3 cm, barwy
czarniawej, przetykane dużą ilością niestrawionych części roślin.
Jaka
jest wielkość jenota?
Długość
ciała dorosłych osobników wynosi 65-80 cm, ogona 15-25 cm, tylnej
stopy 10-13 cm, ucha 2,5-5 cm. Masa ciała latem wynosi 4-6 kg zimą zaś
6-10. Długość kondylobazalna czaszki 103-127 mm, szerokość jarzmowa
60-75 mm. Dymorfizm płciowy praktycznie u jenota nie istnieje.
Jaki
jest tryb życia jenota?
Jenoty
są aktywne nocą, tylko w czasie lata można je spotkać rano i
wieczorem. Zachowują się bardzo ostrożnie. Dnie spędzają w norach
lub legowiskach w gęstych trzcinach czy zaroślach. W czasie żerowania
przeszukują brzegi zbiorników wodnych, chodzą po płyciznach.
Doskonale i chętnie pływają. W lesie poruszają się wolno,
przeszukując starannie różne zakamarki. Po odkrytych haliznach
przebiegają szybko. W razie niebezpieczeństwa warują, starając się
wtopić w tło otoczenia. Czasem zamykają oczy i udają martwe, by przy
nadarzającej się okazji szybko i niespodziewanie czmychnąć. Tam
gdzie jest ich dużo, często 2 lub 3 osobniki żerują w pobliżu. Węch
mają doskonały, wzrok i słuch dość słaby. Nory kopią nie dalej
jak 500 - 800 m od brzegów wód. Są one proste, zazwyczaj z jedną
komorą i jednym wyjściem długości 3 - 6 m. Za komorą znajduje się
jeszcze krótki odcinek ślepej nory. Częściej jednak korzystają z
opuszczonych nor borsuczych czy lisich. Przystosowują je do swych
potrzeb wyściełając gniazdo i zatykając zbędne wyjścia. Nory
utrzymane są w czystości. W odległości 10-15 m od wyjścia znajdują
się jamy wypełnione kałem. Kału nie zagrzebują. Latryny ukryte są
często pod nawisami świerków. Nory zajmują w październiku po
uformowaniu par i przebywają w nich z krótką wiosenną przerwą do
lipca, tj. do usamodzielnienia się szczeniąt. W lecie korzystają z
nor doraźnie, częściej spędzają dnie w legowiskach usłanych w
trzcinach lub gęstych zaroślach, pod wykrotami, nawisami świerków
czy też stogami siana.
Teren łowiecki jenota może wynosić 1 - 12 km2. Długość łowieckich
wędrówek zmienia się zależnie od pory roku. Zimą i późną jesienią
wynosi 3 km, wczesną wiosną 15-20 km, .w pozostałych okresach 6-12 km.
Część zimy jenoty przesypiają, mniej więcej od końca grudnia do końca
stycznia, czasem lutego. Sen ten nie jest jednak głęboki. W ciepłe
pogodne noce jenoty wychodzą z nory do miejsc oddawania kału i na krótkie
poszukiwanie żeru, nie oddalając się więcej jak na 150 - 200 m. Na
zimę jenoty tyją, tłuszcz podskórny osiąga około 1,5 cm grubości
i stanowi 18-23% masy ciała, a wewnętrzny około 3-5% . Zwierzęta, które
nie zgromadziły dostatecznego zapasu tłuszczu nie zasypiają na zimę
i zazwyczaj giną. W końcu lutego wzrasta aktywność jenotów,
powoduje ją głód i sezon godowy. W czasie godów samce wydają głos
w postaci skowytu i głuchego mruczenia. Jenoty linieją wiosną
najpierw gubiąc włos puchowy, a następnie ościsty. Proces zmiany włosa
kończy się w zależności od płci i stanu fizjologicznego od października
do grudnia.
Czym
żywi się jenot?
Jenot
jest wszystkożerny. Zjada jagody, owoce, myszy, ptaki, drobną zwierzynę,
zające, króliki, ptaki wodne, a także ryby, gdyż potrafi nurkować. Odżywia
się głównie pokarmem pochodzenia zwierzęcego, choć pobiera także, zwłaszcza
jesienią, znaczne ilości pokarmu roślinnego. Popow (1956) podaje następujący
skład diety jenota w stosunku rocznym: drobne gryzonie - 19%, owady 15%, mięczaki
13%, płazy 12%, gady 7%, ssaki owadożerne 7%, ryby 6%, ptaki 5%, pokarm roślinny
16%. W materiale badanym przez Iwanową (1962) drobne gryzonie stanowiły 50%
pokarmu jenota, padlina 14%, owady 11 %, ptaki 7%, płazy 3%, pokarm roślinny
15%.
Jak
rozmnaża się jenot?
Młode
jenoty osiągają dojrzałość płciową w wieku 8 -10 miesięcy. Są
to zwierzęta monogamiczne. Pary formują w październiku, listopadzie.
Sezon godowy rozpoczyna się w początkach lutego i w zależności od
klimatu i pogody w różnych strefach geograficznych trwa do końca
kwietnia. Kopulacja ma miejsce w nocy lub wczesnym rankiem i trwa od 6-7
do 20 min. Cieczka u suk trwa od kilku godzin do 6 dni. W czasie cieczki
dochodzi do 2-3 (maksymalnie 5) kopulacji. Po 20-24 dniach cieczka może
się powtórzyć nawet u ciężarnych samic. Ciąża trwa 59-70 dni . W
ciągu roku bywa tylko 1 miot - w kwietniu i maju, choć spotykano mioty
w czerwcu, a nawet we wrześniu. W miocie rodzi się zazwyczaj 6-7
szczeniąt, maksymalnie 15-16 . Laktacja trwa 450 dni, lecz młode już
w wieku 1 miesiąca zaczynają korzystać z pokarmu dostarczonego przez
dorosłe zwierzęta.
Młode rodzą się ślepe, pokryte krótkim, gęstym, ciemnobrunatnym włosem
puchowym. Ważą 60-100 g. Samce są przy urodzeniu cięższe o 5-10%.
Oczy otwierają 9 -10 dnia. W 14-16 dniu wyrzynają im się zęby,
najpierw górne kły, potem siekacze i kły dolne. W 5 tygodniu pysk z
szarego staje się jasnoszary. Formują się bokobrody. Dwumiesięczne
jenoty mają już umaszczenie zbliżone do dorosłych. Tempo wzrostu
szczeniąt jest bardzo szybkie. Miesięczne ważą 500-600 g, 2-miesięczne
- 1100-1300 g. 3-miesięczne -2500-2900 g, 4-miesięczne - 4000 g, a w
piątym miesiącu życia dorównują wielkością dorosłym. Żyją
przeciętnie 1,5 - 2,0 lat, maksymalnie 10 -11 lat.
Jakie
jest znaczenie gatunku?
Jenot
jest u nas obcym elementem przyrodniczym. Chociaż w ciągu roku odżywia się
przeważnie drobnymi gryzoniami i bezkręgowcami, jednak wiosną i latem może
specjalizować się w pustoszeniu naziemnych i nadwodnych gniazd i lęgów
ptasich, redukując pogłowie kaczek i kuraków leśnych . Na przedwiośniu może
być groźny dla osłabionych saren. Jest konkurentem znacznie cenniejszych
rodzimych gatunków - lisa i borsuka oraz roznosicielem groźnych chorób i
pasożytów (wścieklizna, świerzb). Z racji trybu życia i wszystkożerności
jest bardzo trudny do zredukowania i wytępienia.
Jak
poluje się na jenoty?
Dobre
wyniki polowania można osiągnąć z odpowiednio ułożonymi psami
penetrując jesienią brzegi wód, a późną jesienią z norowcami wypłaszającymi
jenoty z nor. Pies nie może dążyć do zwarcia i duszenia jenota w
norze, musi go nękać i wyganiać. Trzeba bardzo uważać, bo strzela
się do jenota wystawiającego głowę z nory. Opuszcza on norę bardzo
niechętnie. Można też polować w ciepłe zimowe noce na zasiadce w
pobliżu nor, kiedy jenoty wychodzą do swych latryn. Polowania te są
szczególnie skuteczne, jeśli w pobliżu nory wyłoży się padlinę.
Czasem w nocy, jenot reaguje na wab - kniazienie zająca.